Misleidende informatie

Sinds Donald Trump aan de macht was in de Verenigde Staten kennen we allemaal het fenomeen Fake News. Toch moeten we voorzichtig zijn met die term, want niet alle "niet correcte" informatie is nepnieuws . We spreken beter van "misleidende informatie".

Leugenaar Foto: Pexels
Foto: Pexels

Er bestaat meer dan één soort misleidende informatie. Door te beseffen dat er verschillende beweegredenen achter een misleidend nieuwsbericht schuilen, kun je je beter wapenen tegen de stroom van misleidende informatie die op je afkomt. Vraag je dus steeds af waarom iemand dit schrijft.

Bron: YouTube

Nepnieuws

We spreken over nepnieuws wanneer de inhoud van een bericht volledig verzonnen is en wordt verspreid om mensen op het verkeerde been te zetten of verkeerd in te lichten. De auteur maakt dit "niet correcte" bericht doelbewust. Het kan zijn dat hij hiermee geld wil verdienen, een politieke invloed wil uitoefenen of iemand in discrediet wil brengen.

Reportage over fake nieuwsbericht van de overheid in verband met het Coronavirus (Bron: VRT Journaal 28 februari 2020)

Artikel uit Klasse (16 april 2020): Waarom elke leraar over fake news moet lesgeven

Bron: De Universiteit van Vlaanderen (YouTube)
Hoe ontdek je nepnieuws? (IFLA)
Bron: IFLA

Propaganda

Dit is geen nepnieuws, want er worden in principe geen onjuistheden verteld. Maar deze berichtgeving is zeer sterk gekleurd en speelt in op de gevoelens van mensen en niet op het gezond verstand. Complexiteit wordt vermeden want de materie wordt op een eenvoudige manier uitgelegd en stuurt je een bepaalde richting uit.

Propaganda
Bron: Pinterest

Deep Fake

Deep fake is een samentrekking van  deep learning en fake (nep). Deep learning is een techniek die valt onder kunstmatige intelligentie. Computers leren nieuwe dingen op basis van grote hoeveelheden data. Dit kunnen getallen, tekst, geluid of beeld zijn.

In het verleden konden alleen special effect-studio's of inlichtingendiensten deze technieken toepassen, maar vandaag de dag kan iedereen deepfake-software downloaden en steeds overtuigendere nepvideo's maken van thuis uit.

Voorbeeld van een Deepfake nieuwsbericht:

Wat als Wim Devilder plots Marokkaans spreekt

America's Got Talent: auditie van de Belg Chris Umé (juni 2022)

Clickbait

Door het gebruik van een sensationele titel worden mensen aangespoord om op het artikel te klikken; maar de inhoud van het artikel is meestal teleurstellend. Het is de bedoeling dat er heel veel op het artikel geklikt wordt, want op die manier worden opbrengsten uit reclame gehaald. Op zich klopt de titel wel, maar is het belangrijk om ook de kleine lettertjes te lezen om te zien hoe de vork echt in de steel zit.

Dit artikel verscheen in de Metro van 3 mei 2020: Op deze leeftijd worden mannen echt volwassen

Clickbait Metro krant 2 mei 2020
Bron: Metro krant 2 mei 2020

Satire

Deze vorm van misleidend nieuws is vrij gemakkelijk te herkennen. Door het feit dat de berichten zo absurd zijn, weet men onmiddellijk dat het grappig bedoeld is. Het is dus de bedoeling om de mensen aan het lachen te brengen, alhoewel er soms maatschappelijke kritiek in kan voorkomen. Je kent ongetwijfeld "de Aprilvissers", "de Raaskalderij" , "De Ideale Wereld" en "Basta".

de Raaskalderij Juli 2019
Bron: De Raaskalderij

Foute informatie

 

Een flagrante vorm van misleidend nieuws is het opzettelijk verkeerde informatie geven. Typische voorbeelden zijn: filmpjes en foto´s die aan een ander verhaal of zelfs een andere locatie worden gekoppeld, uitspraken aan een verkeerde persoon toeschrijven,....

Dit Vietnamees jongetje en zijn zusje werden in 2007 in hun dorpje gefotografeerd door een Vietnamese fotograaf. Het meisje was bang van de camera en zocht steun bij haar broertje.

broertje en zusje
Diezelfde foto kregen we te zien bij reportages over: een aardbeving in Tibet (2010), Syrië (2013) en een aardbeving in Nepal (2015)

Gesponsorde inhoud

 

Gesponsorde artikels komen steeds vaker voor in de media. Er wordt doorgaans wel aangegeven dat het om reclame gaat, maar omdat deze artikels of publi-reportages er uitzien als gewone nieuwsartikels, zijn ze misleidend. Een advertentie is geen neutraal verslag. Wanneer je merkt dat er geen echte nieuwswaarde in het artikel zit of dat je moet doorlinken naar verkoopsites zou je kwartje moeten vallen...

 

Artikel uit Libelle van 13 februari 2020 over nagelbijten: /https://www.libelle.be/mooi/zo-stop-je-met-nagelbijten/

Framing

Woorden en beelden worden op een manier weergegeven dat je, als luisteraar of lezer, in een bepaalde richting geduwd wordt.

Framing: Kinderarbeid in de Polders
Bron: NRC

Wat zit hier echt achter? In 2013 heeft Lucas Maassen zijn 3 zoontjes "aangeworven" voor zijn bedrijf. Hun taak was de door hem gemaakte meubels te schilderen. Loon: 1 euro per meubelstuk. Omwille van de Nederlandse kinderarbeidswet mogen de kinderen slechts 3 u per week werken. Dat is één van de redenen waarom de meubels nooit helemaal geschilderd geraken. Een andere reden is dat de kinderen zonder ladder werken en niet overal bij kunnen.

Haatspraak

Bij haatspraak ga je een persoon doelbewust kwetsen omwille van een eigenschap of kenmerk: gestalte, ras, geaardheid... Een goed voorbeeld daarvan zijn de memes van Pepe The Frog. Niettegenstaande dat de illustrator Matt Furie een onschuldig figuurtje ontworpen heeft, is Pepe The Frog via de media een eigen leven gaan leiden en werd hij in 2016 in de Verenigde Staten gebruikt om boodschappen van haat naar politici, vrouwen, minderheden, gelovigen...over te brengen.

 

Filmpje Klasse: campagne tegen haat op het internet

 

Artikel uit Apache van 23 mei 2018: Moslismterrorist of gestoorde gek. Framing in de Vlaamse media

 

https://www.linc-vzw.be/nieuws/de-aprilvissers

 

https://www.mediawijs.be/nl/artikels/factcheck-halt-methode

Gerelateerde berichten

Digitale thema's, Online tools, Wistjedatjes
Digitale thema's, Informatie opzoeken, Onderwijs
Bibliotheek, Digitale thema's, Online tools
Digitale thema's, Digitale veiligheid